Wil je een meubel maken met een deur of een klep? Dan moet je je gaan verdiepen in de wereld van scharnieren. Welk scharnier is het meest geschikt voor jouw meubel? En hoe monteer je het? Is het moeilijk? Geen nood: wij hebben de verschillende mogelijkheden voor je op een rijtje gezet en leggen uit hoe je ze moet monteren. Dan is het goed te doen!
Wij hebben verschillende meubels ontworpen waarin scharnieren worden gebruikt. Bijvoorbeeld de twee dressoirs Dario en Amado hieronder, met deuren waarin keuken/potscharnieren worden gebruikt en minibieb Libros met 1 of 2 deurtjes met een pianoscharnier. In de meubelwerktekeningen van deze meubels staat uitgebreid beschreven welke scharnieren je precies moet aanschaffen en hoe je ze monteert.
Algemene tips
Welk scharnier kies je voor welke toepassing? Even kort door de bocht: als het scharnier (of de knoop van het scharnier) gezien mag worden, dan is een gewoon/messing scharnier of een pianoscharnier een optie. Deze scharnieren zijn eenvoudig te monteren, maar bieden nauwelijks mogelijkheid tot nastellen. Voor het gewone of messing scharnier geldt nog dat het idealiter moet worden ‘ingelaten’ (uitgehakt); een precies karweitje met een beitel en/of bovenfrees.
Als je de scharnieren niet wilt zien, dan kies je voor het zgn. keukenscharnier of potscharnier. Voor deze scharnieren heb je een speciale ‘potboor’ nodig om een gat boren waar de ‘pot’ wordt in gestoken. Het voordeel van deze scharnieren is dat ze vaak in drie richtingen na te stellen zijn.
Ten slotte heb je de klepscharnieren. Deze zijn speciaal ontwikkeld voor meubelkleppen, zowel naar boven als naar onderen openend.
Pianoscharnier
De meest eenvoudige oplossing. De knoop (het draaipunt waar het asje zit) is wel in het zicht, maar je hoeft bij deze scharnieren niets in te hakken of te frezen. Je kunt het scharnier eenvoudig op deur en kastwand schroeven. Een voordeel van deze scharnieren is dat de deur 180 graden open kan, net als bij een messing scharnier. Pianoscharnieren koop je op een vaste lengte of op de rol(!). Zaag met een ijzerzaagje de juiste maat af (= deurmaat min iets ruimte aan onder- en bovenkant, zeg 10 mm). Wij gebruiken het pianoscharnier bij minibieb Libros, ook omdat het minder inregent.
Voordelen
- makkelijk monteren
- niet snel scheef
- grote openingshoek
- klassieke uitstraling
Nadelen
- niet na te stellen
- Foutjes in het meubel zijn niet te camoufleren
- deur blijft bij openen niet in het vlak (een probleem als je twee kasten tegen elkaar aan wilt zetten)
- klassieke uitstraling
De kledingkasten Leon en Nicole hebben hoge deuren waarvoor eenvoudige messing scharnieren kunnen worden gebruikt. In de werktekening van kast Nicole staat ook de optie van keuken-/potscharnier beschreven. In de gereedschapskist Lacaja worden messing scharnieren gebruikt, maar een pianoscharnier is hier ook een optie.
Messing scharnier
Dit is een elegante oplossing voor meubeldeuren. De knoop (het draaipunt waar het asje zit) is wel in het zicht, maar dat is bij deze bescheiden scharnieren niet zo’n bezwaar. Een voordeel van deze scharnieren is verder dat de deur 180 graden open kan. Als vuistregel neem je tot 60 cm deurhoogte twee scharnieren en voor elke extra 60 cm één erbij (dus 3 voor 120 cm etc). Idealiter verzink je de scharnieren door een sparing van zo’n 1 a 2 mm uit te hakken in het hout. Dat geeft ook veel meer stevigheid.
Als je deur 18 mm dik is moet het blad van je scharnier 20 mm zijn: de knoop steekt 2 mm uit. Als je een messing scharnier gaat aanschaffen: voor een scharniermaat wordt de hoogte x de uitgeklapte breedte gerekend. Dus voor een scharnier met een gewenst blad van 20 mm koop je bijvoorbeeld 60 (H) x 40 (2x blad) mm.
Voordelen
- elegante uitstraling
- niet snel scheef
- grote openingshoek
- niet duur
- relatief makkelijk monteren
- klassieke uitstraling
Nadelen
- niet na te stellen
- Foutjes bij het monteren zijn niet makkelijk te herstellen
- deur blijft bij openen niet in het vlak (een probleem als je twee kasten tegen elkaar aan wilt zetten)
- klassieke uitstraling
Messing scharnier inliggend
Als het goed is steekt de knoop (het draaipunt) 2 a 3 mm uit. De hangnaad is 1 a 2 mm. Corrigeren kan door dieper uitsteken of juist opvullen met papier, karton of fineer. De deur ligt tussen de zijwanden. Eventuele planken liggen deurdikte terug, bodem eventueel ook.
Teken m.b.v. het scharnier met een scherp potlood of mesje waar de sparingen voor het scharnier komen. Wanneer je de deur tegen de zijwand aanschuift (hou aan onder en bovenkant van de deur een gelijke ruimte voor vrijloop) dan klopt het altijd, ook met meerdere scharnieren .
Blijf eerst 2 mm binnen de lijntjes. Als de sparing is uitgestoken met een beitel of gefreesd (ongeveer 1,5 mm diep) steek je de laatste stukjes weg. Steeds met het scharnier blijven passen! Bedenk dat je altijd nog kunt wegsteken maar niets bijsteken.
Messing scharnier opliggend
Ik heb het plaatje een kwartslag naar rechts gedraaid zodat je kan zien waar de knoop nu zit.
De deur ligt voor de zijwanden en soms ook voor de bodem. Als het goed is steekt de knoop (het draaipunt) weer 2 a 3 mm uit. De hangnaad is 1 a 2 mm. Corrigeren kan door dieper uitsteken of juist opvullen van de sparing met papier, karton of fineer.
Teken m.b.v. het scharnier met een scherp potlood of mesje waar de sparingen voor het scharnier komen. Wanneer je de deur tegen de zijwand aanschuift (hou aan onder en bovenkant van de deur een gelijke ruimte voor vrijloop) dan klopt het altijd, ook met meerdere scharnieren .
Blijf eerst 2 mm binnen de lijntjes. Als de sparing is uitgestoken met een beitel of gefreesd (ongeveer 1,5 mm diep) steek je de laatste stukjes weg. Steeds met het scharnier blijven passen! Bedenk dat je altijd nog kunt wegsteken maar niets bijsteken.
Onderstaande TV-meubels hebben alledrie een klep. De klep van de meubels met TV-lift Astor en Javier wordt door de TV opengeduwd; hier hebben we keuken-/potscharnieren toegepast. De klep van hangend TV-meubel Jordi gaat omlaag; in de werktekening geven we een eenvoudige optie met pianoscharnier, sluitmagneet en kettinkje én die met een klepscharnier of een klepschaar.
Keukenscharnier of potscharnier
Zoals de naam al zegt: deze scharnieren worden veel gebruikt in keukens. Logisch, want ze besparen ruimte en zijn in drie richtingen na te stellen. Ze besparen ruimte omdat ze de deur laten ‘draaien in het vlak’ wat betekent dat ze niet naar buiten klappen en je dus een wand kan maken met meerdere voorliggende deuren naast elkaar, met alleen een (hang)naad van 2 of 3 mm ertussen.
Toepassingen
Keukenscharnieren zijn in verschillende openingshoeken te krijgen. Houd daar rekening mee als je een keuze maakt.
Er zijn eigenlijk zo veel mogelijkheden in toepassing en eigenschappen, dat je je als hobbyist eigenlijk altijd moet laten adviseren over het voor jouw toepassing meest geschikte scharnier. Voor de meubels die wij ontworpen hebben, geven wij natuurlijk in de werktekening aan wat je het beste kan gebruiken.
Voordelen
- 3-D nastelbaar!
- deur draait binnen het vlak
- makkelijk monteren als je een potboor/tonboor hebt
- niet snel scheef
- laatste stukje zelfsluitend mogelijk
- onzichtbaar van buiten
Nadelen
- moeilijker te ‘doorgronden’
- speciale potboor/tonboor noodzakelijk voor montage
- groter ‘lelijk’ deel in de kast
Keuken scharnier inliggend
Inliggend of indek wil zeggen dat de deur tussen de zijwanden hangt
Het keukenscharnier bestaat uit twee delen: het scharnier en het ‘plaatje’. Het plaatje wordt op de zijwand gemonteerd, het scharnier op de deur. Om het scharnier te monteren moet een gat worden geboord in de deur waarin de ‘pot’ van het scharnier wordt gestoken. Standaardmaat van het gat: 35 mm.
Op het plaatje hierboven is de deur transparant gemaakt zodat je ziet waar de pot zit.
En hier het 3-D overzicht. Er zijn diverse goede fabrikanten die hun eigen modellen hebben maar het basisprincipe van los scharnier en plaatje is overal hetzelfde.
De fabrikant levert ook de montage aanwijzingen.
Keukenscharnier opliggend
Opliggend of voorliggend of opdek wil zeggen dat de deur voor de zijwanden hangt.
De vorm van het scharnier is anders dan bij het inliggende scharnier, veel rechter want het hoeft de deur nier om de zijwand te zwaaien.
Ook hier is op het plaatje de deur weer transparant gemaakt zodat je kan zien waar de pot zich nu bevindt.
Ook hier weer een 3-D plaatje voor het overzicht. Het spreekt eigenlijk voor zich.
Klepscharnier
Voor het gebruik van een klep zijn speciale scharnieren ontwikkeld. Bij een klep kun je trouwens nog onderscheid maken tussen kleppen die naar boven en naar onder openen. Naar boven zoals bij sommige keukenbovenkastjes (en onze tv-meubels met lift Astor en Javier, hoewel dat eigenlijk naar boven openende voorliggende deuren zijn), naar onderen zoals bij een ouderwets secretaire (en ons tv-meubel Jordi).
Toepassing
In veel gevallen kun je een gewoon messing scharnier of pianoscharnier toepassen. Daar waar de klep naar boven opent, is vaak een keukenscharnier een goede optie.
Voor een klep die naar beneden opent zijn er speciale scharnieren met speciale eigenschappen: ze lijken een beetje op de keukenscharnieren die je moet inboren en die 3-D nastelbaar zijn. En, minstens even belangrijk: ze draaien weer in het vlak wat in dit geval betekent dat een klep in gesloten toestand voorliggend kan zijn (ten opzichte van de onderplank) en in geopende toestand precies in het verlengde ligt van die onderste plank.
Bovendien liggen deze scharnieren helemaal verzonken in klep en kast zodat ze geen obstakel vormen in het werkvlak/bergvak.
Klepbeslag
Een klep die naar boven opent blijft niet vanzelf in geopende toestand staan, daarvoor heb je ondersteuning van speciaal klepbeslag nodig. Omdat wij geen meubels hebben waar dit van toepassing is (bij tv-meubels Astor en Javier volstaan gewone scharnieren omdat de tv-lift de klep omhoog duwt) gaan we er hier verder niet op in, maar hier vind je een aantal voorbeelden.
Ook voor de klep naar onderen kun je beter een ‘armpje’ gebruiken om de klep in de horizontale stand (90 graden) te ondersteunen. Er zijn weer diverse uitvoeringen, elk met eigen prijs en eigenschappen. Let vooral op de maximale binnenmaat van de kast waarin het beslag wordt gemonteerd!
Andere factoren om op te letten: welk klepgewicht kan het beslag hebben, en extra functies als dicht houden in gesloten toestand en een -instelbare- rem bij openvallen van de klep. Voorbeelden ook via de link hierboven.
Voorbeeld
De volgende twee filmpjes die we op internet vonden zijn eigenlijk duidelijker dan we kunnen tekenen: over klepbeslag en over klepscharnieren. Let op, het zijn voorbeelden, er is van alles te krijgen in uiteenlopende prijzen en toepassingen.
Voordelen
- 3-D nastelbaar!
- klep draait binnen het vlak
- makkelijk monteren als je de potboor/tonboor hebt
Nadelen
- moeilijker te ‘doorgronden’
- potboor/tonboor noodzakelijk voor montage
